Rozstrzygnięcie w sprawie spółki Walltopia w zastosowaniu do obywateli państw trzecich

Najważniejszym walorem wyroku ws. Walltopia jest podkreślenie przez Trybunał różnicy między dwoma pojęciami „podleganie ustawodawstwu” i „podleganie ubezpieczeniu”. Bohater sprawy, Petyo Stefanov Punchev, przed oddelegowaniem podlegał bułgarskiemu ustawodawstwu, mimo że nie podlegał ubezpieczeniom społecznym. Dzięki temu, jadąc do Wielkiej Brytanii na kilkanaście dni, nadal podlegał bułgarskiemu ustawodawstwu. Czy wnioski z tego orzeczenia mają zastosowanie do obywateli państw trzecich mających miejsce zamieszkania na terenie Polski i oddelegowanych do innego państwa członkowskiego UE? Tak, mają! Przed uzasadnieniem tej odpowiedzi, należy pokrótce przypomnieć rozstrzygnięcie Trybunału ws. Walltopia i aspekty prawne sporu.

Walltopia – stan faktyczny sprawy

Sprawa Walltopia dotyczyła P.S. Puncheva, obywatela bułgarskiego. W dniu 15 września 2016 r. został on zatrudniony na sześciomiesięczny okres próbny przez spółkę z siedzibą w Bułgarii - Walltopię, w celu oddelegowania do Zjednoczonego Królestwa. Wcześniej P.S. Punchev pracował dla kilku pracodawców, przy czym ostatni stosunek pracy ustał w dniu 1 marca 2015 r. P.S. Punchev był oddelegowany przez Walltopię do Zjednoczonego Królestwa na okres od 26 września do 6 października 2016 r. W dniu 25 października 2016 r. Walltopia zwolniła P.S. Puncheva. Walltopia złożyła wniosek do organu krajowego o wydanie zaświadczenia A1 dla pracownika. Decyzją z dnia 27 stycznia 2017 r. organ krajowy odmówił wydania świadectwa, o które się zwrócono. Podstawą odmowy był fakt, że nie został spełniony wymóg podlegania pracownika ustawodawstwu bułgarskiemu od co najmniej miesiąca przed rozpoczęciem oddelegowania. W ocenie organu, ponieważ P.S. Punchev nie pobierał w tym okresie zasiłku z tytułu bezrobocia, nie można go było uznać za ubezpieczonego. W następstwie odwołania decyzja organu została utrzymana. Pracodawca zaskarżył odmowną decyzję do sądu. W ramach zaistniałego sporu Sąd bułgarski wystosował do TSUE wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Sąd zapytał TSUE, czy art. 14 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 987/2009 i art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 883/2004 należy interpretować w ten sposób, że wskazany w nich pracownik najemny nie podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma siedzibę jego pracodawca, mając na względzie okoliczność, że zgodnie ze wskazanym w art. 1 lit. l) rozporządzenia 883/2004 krajowym ustawodawstwem osoba ta nie miała statusu osoby ubezpieczonej w tym państwie członkowskim bezpośrednio przed rozpoczęciem pracy w charakterze pracownika najemnego?

Stanowisko TSUE – brak statusu osoby ubezpieczonej nie przedkłada się na brak podlegania ustawodawstwu

W rozstrzygnięciu z dnia 25 października 2018 r. Trybunał stwierdził, że artykuł 14 ust. 1 rozporządzenia 987/2009 w związku z art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, należy interpretować w ten sposób, że pracownika zatrudnionego w celu oddelegowania do innego państwa członkowskiego należy uznać za osobę, która „bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia podlega już ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma jej pracodawca” w rozumieniu art. 14 ust. 1 rozporządzenia 987/2009, nawet jeśli pracownik ten nie miał statusu osoby ubezpieczonej na podstawie ustawodawstwa tego państwa członkowskiego bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia, o ile w tym momencie pracownik miał miejsce zamieszkania we wspomnianym państwie członkowskim, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego. W uzasadnieniu powyższego Trybunał stwierdził, że warunki istnienia prawa do przystąpienia do systemu zabezpieczenia społecznego nie mogą powodować wyłączenia z zakresu stosowania danego ustawodawstwa osób, do których na podstawie rozporządzenia 883/2004 ustawodawstwo to ma zastosowanie. Przepisy rozporządzenia 883/2004 mają na celu w szczególności zapobieżenie sytuacji, w której osoby objęte zakresem stosowania tego rozporządzenia byłyby pozbawione ochrony w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, wobec braku ustawodawstwa, jakie miałoby do nich zastosowanie.

Praktyczny wymiar rozstrzygnięcia TSUE

Taka interpretacja przyjęta przez Trybunał stanowiła niewątpliwie duże ułatwienie w procesie ubiegania się o zaświadczenia A1 dla pracowników przedsiębiorców delegujących z Polski. Rozstrzygnięcie zaakcentowało przede wszystkim ważność miejsca zamieszkania pracownika. Wyrok przedłożył się przy tym na brak konieczności udowodnienia podlegania pracowników ubezpieczeniom w Polsce przez miesiąc przed wysłaniem, pod tym właśnie warunkiem, że pracownicy ci będą mieli miejsce zamieszkania w Polsce.

Sprawa Walltopia a obywatele państw trzecich

Podstawą prawną zastosowania wobec obywateli państw trzecich przepisów regulujących unijną koordynację systemów zabezpieczenia społecznego jest art. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. rozszerzającego rozporządzenie 883/2004 i rozporządzenie 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami, jedynie ze względu na swoje obywatelstwo. Z art. 1 rozporządzenia 1231/2010 wynika, że rozporządzenie 883/2004 i rozporządzenie 987/2009 mają zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo, jak również do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po ich śmierci, pod warunkiem, że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego. Z powyższego wynika jednoznacznie, że wyrok ws. Walltopia (dotyczący sporu o wydanie zaświadczenia A1 czyli w istocie dokumentu związanego z realizacją postanowień zawartych właśnie w art. 11 – 16 rozporządzenia 883/2004 oraz art. 19 rozporządzenia 987/2009) znajduje zastosowanie również do obywateli państw trzecich oddelegowywanych w ramach UE. Dzieje się tak, o ile legalnie zamieszkują oni na terenie państwa członkowskiego. Przy czym w rozporządzeniu użyto zwrotu „legalne zamieszkiwanie” bez dodatkowych warunków i bliższego sprecyzowania definicji. Ocenę tej przesłanki warunkującej pozostawiono instytucjom państw członkowskich. Katarzyna Węglarz [IMP]