Obszary specjalizacji

Dyrektywa o delegowaniu pracowników

Źródło prawa wtórnego Unii Europejskiej mające na celu uregulowanie warunków zatrudnienia pracowników delegowanych w ramach świadczenia usług na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej. Pod tym mianem kryją się trzy poniższe akty prawne.

Z uwagi na zwiększoną mobilność na rynku wewnętrznym UE i konieczność wprowadzenia odpowiednich standardów, powstała Dyrektywa 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16.12.1996 r. dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług (tzw. Dyrektywa podstawowa). Była on dwukrotnie zmieniana: mocą Dyrektywy PE i Rady 2014/67/UE w sprawie egzekwowania dyrektywy 96/71/WE dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług (tzw. Dyrektywa wdrożeniowa) oraz Dyrektywy PE i Rady 2018/957/UE zmieniającej dyrektywę 96/71/WE dotyczącą delegowania pracowników w ramach świadczenia usług (tzw. Dyrektywa rewizyjna).

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego oznacza regulacje prawne, uzupełniające prawo krajowe danego państwa członkowskiego UE, chroniące osoby wykonujące pracę (na różnych podstawach prawnych i w różnych formach – nie tylko pracowników delegowanych) za granicą przed utratą ochrony w zakresie zabezpieczenia społecznego. Ich celem jest ochrona interesów osób przemieszczających się w ramach rynku wewnętrznego UE w celu wykonywania zatrudnienia i posiadających okresy zatrudnienia / ubezpieczenia uzyskane w różnych państwach.
Podstawowe regulacje w tym zakresie obejmują tzw. rozporządzenie podstawowe (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego) oraz tzw. rozporządzenie wykonawcze (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego). Dochodzi do nich jeszcze rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 rozszerzające ww. rozporządzenia na obywateli państw trzecich. Należy pamiętać również o tzw. dwustronnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego – przy pomocy bilateralnych umów zawieranych przez poszczególne państwa.

Granice europejskiej swobody świadczenia usług

Art. 56 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) statuuje zakaz wprowadzania ograniczeń w swobodnym świadczeniu usług wewnątrz Unii. Ten zakaz nie ma jednak charakteru bezwzględnego – państwa członkowskie UE mogą wprowadzać takie ograniczenia z uwagi na porządek publiczny, bezpieczeństwo publiczne, zdrowie publiczne oraz względy nadrzędnego interesu publicznego (zwane także wymogami koniecznymi).
Orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE) pozwalają zrekonstruować granice, które Trybunał wyznaczył państwom członkowskim w kontekście wprowadzania ograniczeń, w tym przede wszystkim procedur administracyjnych ograniczających korzystanie z tej swobody. TSUE stoi na stanowisku, iż każda taka procedura musi zostać poddana zbudowanemu na wieloletnim dorobku orzeczniczym Trybunału „testowi”, wymagającemu odpowiedzi na szereg pytań – m.in. czy przepis krajowy utrudnia usługodawcom w innych państw członkowskich korzystanie ze swobody świadczenia usług, czy taki przepis można uzasadnić i czy zapobiega on realnemu i wystarczająco poważnemu zagrożeniu oraz czy taki środek krajowy można uznać za proporcjonalny.

Europejskie prawo pracy

Europejskie prawo pracy obejmuje normy prawne dotyczące zatrudnienia i stosunków pracy, tworzone przez instytucje Rady Europy oraz instytucje Unii Europejskiej. Przepisy te mają być interpretowane z uwzględnieniem zróżnicowanego stanu prawnego i praktyki w poszczególnych państwach Europy (w tym państwach członkowskich UE i EOG). Uwzględniają one również fakt, że pojęcie pracownika może w niektórych sytuacjach i państwach obejmować nie tylko osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę.
Szczególnie istotne w ramach europejskiego prawa pracy są przepisy prawa wtórnego Unii Europejskiej. Charakteryzują je m.in. takie cechy, jak autonomiczność porządku prawnego UE, pierwszeństwo prawa UE przed prawem krajowym (polegające na uchyleniu krajowych regulacji sprzecznych z prawem unijnym), zasada bezpośredniego stosowania / obowiązywania przed prawem krajowym, czy konieczność interpretacji prawa krajowego w zgodnie z założeniami i celami przepisów prawa UE.

Transgraniczne usługi opieki domowej dla seniorów

Zapotrzebowanie na usługi opieki domowej w państwach Unii Europejskiej jest ogromne, a opieka instytucjonalna  jest postrzegana przez wiele rodzin jako rozwiązanie ostateczne (‘ultima ratio’). Przez ostatnie lata branża opieki wyszła obronną ręką z wielu przeciwieństw i cały czas się rozwija. W czasie COVID-19 przedsiębiorcy zatrudniający opiekunów potrafili szybko przystosować się do nowych warunków, a rodziny mogły być spokojne o nieprzerwaną opiekę. W sytuacji chwilowych problemów finansowych spowodowanych m.in. spowolnieniem gospodarczym rodziny rezygnowały z usług opiekuńczych w ostatniej kolejności. Podobne zjawiska obserwowano po wybuchu wojny w Ukrainie oraz w czasie kryzysu inflacyjnego, co świadczy o uniwersalności usług opieki domowej.

Opiekun to nie pomoc domowa. Nie można go wykorzystywać do sprzątania, dbałości o ogród, czy gotowania i prania dla rodziny podopiecznego. Najważniejszym zadaniem opiekuna jest towarzyszenie podopiecznemu podczas codziennych czynności i zastępowanie go jedynie wówczas, gdy sobie nie radzi sam w związku z niepełnosprawnością, pogarszającą się z wiekiem kondycją, mobilnością, chorobami lub demencją.

Transgraniczne usługi agencji zatrudnienia

Korzystanie ze swobody świadczenia usług na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej może wiązać się z wyzwaniami, niełatwymi dla indywidualnych przedsiębiorców. Przepisy prawa unijnego ani polskiego nie stoją jednak na przeszkodzie temu, aby działająca zgodnie z prawem agencja pracy tymczasowej, posiadającą wpis do KRAZ oraz certyfikat wydawany przez marszałka województwa, wynajmowała pracownika przedsiębiorstwu, prowadzącemu działalność na terytorium innego Państwa członkowskiego UE / EOG. 

Taki przedsiębiorca musi przestrzegać zasad określonych m.in. w ustawie o zatrudnianiu pracowników tymczasowych i ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ale także zasad obowiązujących w kraju, do którego pracownicy są delegowani, co wynika z przepisów Dyrektyw o delegowaniu pracowników; jak również rozporządzeń o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Należy również wziąć pod uwagę zagadnienia podatkowe, w tym przede wszystkim zasady opodatkowania wynagrodzeń pracowników tymczasowych wynikające z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.  

Transgraniczne usługi budowlane

Według reprezentatywnych europejskich badań, najwięcej przedsiębiorców korzysta ze swobody świadczenia usług w UE delegując swoich pracowników właśnie w ramach prowadzonej działalności budowlanej. Świadczenie usług w ten sposób wymaga jednak znajomości szeregu przepisów, tworzących całościowe ramy prawne tej działalności.

Do najważniejszych regulacji należą: unijne prawo pracy (w szczególności Dyrektywy o delegowaniu pracowników), prawo pracy państwa wysyłającego i państwa przyjmującego (tym w także układy zbiorowe dla branży budowlanej), unijne rozporządzenia koordynacyjne (oraz krajowe przepisy w tym zakresie), jak również prawo podatkowe, w tym przepisy krajowe, jak i umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, przepisy dotyczące tzw. „zakładu podatkowego”, przepisy dotyczące VAT, czy też przepisy o podatku budowlanym.

Istotną kwestią, z którą przedsiębiorcy delegujący w tej branży muszą się mierzyć są również tzw. kasy urlopowe w branży budowalnej. Najbardziej znaną instytucją tego typu jest niemiecka SOKA-BAU, ale podobne istnieją też m.in. w Austrii, Belgii, Francji i Włoszech.

Transgraniczne usługi dla przemysłu

Zgodnie z przepisami unijnymi dotyczącymi swobody świadczenia usług, obejmuje ona czynności, które mają charakter czasowy i transgraniczny i jednocześnie są świadczeniami wykonywanymi zwykle za wynagrodzeniem w zakresie, w jakim nie są objęte postanowieniami o swobodnym przepływie towarów, kapitału i osób. Stosownie do przepisu art. 57 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) wśród obszarów, które obejmują usługi, na pierwszym miejscu wskazano działalność o charakterze przemysłowym (art. 57 lit. a) TFUE).

Wg reprezentatywnych europejskich badań, transgraniczne usługi dla przemysłu stanowią obszar, w którym wydaje się najwięcej zaświadczeń A1 w tzw. „nowych” Państwach członkowskich Unii Europejskiej.