Komisja Europejska zaproponowała zmianę Rozporządzeń koordynacyjnych – nowe przesłanki oraz więcej obciążeń dla przedsiębiorców oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 („podstawowe”) i 987/2009 („wykonawcze”) stanowią podstawę prawną unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich UE. 13 grudnia Komisja Europejska opublikowała projekt ich zmian oraz Aneks do nich. Zmiany dotyczą szeregu zagadnień, w tym świadczeń opieki długoterminowej, świadczeń rodzinnych, zasiłków dla bezrobotnych oraz innych kategorii świadczeń. Przepisy dotyczące zasad delegowania pracowników stanowią niewielką, ale bardzo ważną część propozycji i są „rozrzucone” po całym jej tekście.
Proponowane zmiany rozporządzenia 883 są stosunkowo niewielkie. Szersze są natomiast propozycje odnoszące się do rozporządzenia wykonawczego 987.
Nowe brzmienie art. 12 rozporządzenia 883 zmierzać ma, jak się wydaje, do tego, aby wyeliminować przypadki potencjalnego „zastępowania” delegowanych pracowników przez osoby samozatrudnione. Z wyjaśnień Komisji wynika założenie, że termin „delegowanie pracowników” ma być używany w znaczeniu, jakie nadaje mu Dyrektywa o delegowaniu pracowników 96/71/WE. Inne osoby, jak wskazuje Komisja (np. samozatrudnieni), będą określane mianem "pracowników wysłanych" (sent workers), aby uczynić łatwiejszym odróżnienie ich od pracowników delegowanych. Ci ostatni również mają wg Komisji nadal podlegać systemom zabezpieczeń społecznych państw wysyłających.
Co ciekawe, projekt Komisji pozostawia natomiast zasadniczo nietknięty art. 13 Rozporządzenia 883 (poza dodaniem przepisu regulującego podleganie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu bezrobocia przy jednoczesnej pracy lub samozatrudnieniu w innym państwie). Znaczącym zmianom mają jednak ulec zasady jego stosowania – co uregulowano w propozycjach zmiany Rozporządzenia wykonawczego 987/2009.
Zmiany dotyczące zasad wykonywania pracy w dwóch krajach regulowanego przez art. 13 rozporządzenia 883 przewidują dodanie warunku, iż pracodawca musi wykonywać w państwie wysyłającym „znaczną część działalności”. Dotychczas było to wymagane tylko przy delegowaniu w ramach art. 12.
A co z A1?
Ponadto, propozycja Komisji zawiera szczegółowe normy dotyczące dokumentów A1, które wywołują wątpliwości organów państwa przyjmującego (nowy art. 5 ust. 1-2 Rozporządzenia 987). Po pierwsze dodana została generalna zasada, że takie dokumenty wydane przez właściwe instytucje są „ważne jedynie, gdy wszystkie sekcje wskazane jako obowiązkowe zostały wypełnione”. Natomiast w razie pojawienia się wątpliwości dotyczącej ważności dokumentu lub dokładności przedstawienia znajdujących się w nim okoliczności, instytucja państwa, która otrzymuje taki dokument, zwraca się do instytucji wydającej go o ponowne rozważenie przyczyn wydania. Taki przepis już istnieje – nowa jest jednak idąca za tym sekwencja kolejnych kroków, uregulowana w proponowanym art. 5 ust. 2, lit. a)-c), które ustanawiają m.in. obowiązek instytucji wydającej, aby przekazać „dowody potwierdzające” w ciągu 25 dni roboczych. Jeszcze dalej idzie zapis, aby „w pilnych sprawach”, gdy „przyczyny takiej naglącej potrzeby zostały jasno wskazane w żądaniu” instytucji przyjmującej – przekazać te dowody w ciągu 2 dni roboczych.
Wskazanie tych terminów oraz ich sekwencyjność przyczynić się może do usztywniania stanowiska instytucji właściwej (ZUS) przy samym wydawaniu dokumentów A1. Może ona chcieć pozyskiwać szereg dodatkowych dokumentów „na wszelki wypadek”, aby przygotować się na powyższe żądania instytucji przyjmującej. Może to sparaliżować wydawanie poświadczeń A1.
Niepokojący, z uwagi na swoją niedookreśloność, jest również proponowany art. 19 ust. 3 rozporządzenia 987. Przewiduje on, że właściwa instytucja państwa, którego ustawodawstwo ma być stosowane „przeprowadza odpowiednią ocenę mających znaczenie faktów oraz gwarantuje, że informacje, na których podstawie poświadczenie jest wydawane są poprawne”.
Ponadto, Komisja zaproponowała dodanie nowego art. 20a w rozporządzeniu 987. Projektowany przepis zgodnie z prawem UE przekazuje Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów wykonawczych, określających procedurę, mającą zapewnić jednolite warunki zastosowania art. 12 i 13 rozporządzenia podstawowego. Akty te będą ustanawiać standardową procedurę, w tym określenie sytuacji, w których może on być wydany (i termin wydania), elementy, które należy zweryfikować przed jego wydaniem oraz wycofanie dokumentu w przypadku wątpliwości co do jego ważności lub dokładności. Wprawdzie, zgodnie z prawem europejskim takie przekazanie uprawnień nie może dotyczyć istotnych elementów danej dziedziny, to istnieje obawa, że Komisja może przekraczać tą granicę, zaostrzając obecnie istniejące przepisy w powyższym zakresie.
Ponadto, projekt Komisji zawiera m.in. zmiany art. 14 rozporządzenia 987 – w tym dotyczące obywateli państw trzecich (spoza UE i EFTA) oraz art. 16 – w tym związaną z kwestią tymczasowości stwierdzenia ustawodawstwa właściwego.
Komisja nie podaje nawet przybliżonego terminu procedowania zaproponowanych zmian, jednakże z uwagi na to, że obejmuje ono wiele szczegółowych zagadnień, zapewne nie stanie się to szybko. Wpływ na opóźnienie może mieć również fakt, iż część z proponowanych zmian może być przedmiotem wielostronnych negocjacji podczas procedury tzw. Brexitu.
