16 czerwca 2023 r. w Dzienniku Ustaw RP opublikowano rozporządzenie Ministra Zdrowia z 14 czerwca br., mocą którego z dniem 1 lipca 2023 r. odwołuje się na terenie Polski stan zagrożenia epidemicznego, obowiązujący w związku z pandemią COVID-19. Stan ten, wprowadzony w maju 2022 r., zastąpił stan epidemii – tj. dalej idący z tych dwóch stanów regulacyjnych, obowiązujący od marca 2020 r.

Podczas obowiązywania obu ww. stanów zostało wprowadzonych wiele szczególnych rozwiązań prawnych na mocy specustawy covidowej. Część z nich przestała już obowiązywać po 16 maja 2022 r. wraz ze zniesieniem stanu epidemii. Warto natomiast zwrócić uwagę na dwa (z wielu) obszarów, którym warto szczególnie w najbliższym czasie się przyjrzeć.

(Krótki) deadline na przedłużenie legalności pobytu i zatrudnienia

Po pierwsze, odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego implikuje to, że dokumenty, które legalizują pobyt oraz pracę obywateli państw trzecich, które po marcu 2020 r. uległy przedłużeniu na podstawie specustawy covidowej, stracą ważność 31 lipca 2023 roku. W tej dacie skończy się również możliwość zgodnego z prawem zatrudniania obywateli państw trzecich na podstawie przedłużonych w ten sposób zezwoleń na pracę i oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy danemu obywatelowi państwa trzeciego.
Skutkuje to tym, iż najpóźniej do 30 lipca br., obywatele państw trzecich nadal korzystający z „fikcji covidovej” powinni złożyć właściwe wnioski, przedłużające ich pobyt (i regulujące zatrudnienie) w RP.

Warto zwrócić uwagę, że powyższe nie ma zasadniczo zastosowania do obywateli Ukrainy, których legalny pobyt jest bowiem w przytłaczającej większości oparty o ochronę czasową. W odniesieniu do ich sytuacji, warto również zaznaczyć, że Prezydent podpisał kolejną nowelizację specustawy ukraińskiej (ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie nazw uczelni służb państwowych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej, ustawy o Państwowej Straży Pożarnej oraz niektórych innych ustaw). Przedłuża ona do 4 marca 2024 r. okres ważności pobytu obywateli Ukrainy, którzy albo uciekali przed wojną, albo których wiza / okres wynikający z ruchu bezwizowego / zezwolenie na pobyt czasowy utraciły ważność po 24 lutego 2022 r. Jeszcze dłuższy będzie mógł być okres legalnego przebywania w Polsce osób z ukraińskim obywatelstwem, uczących się w polskich szkołach– do 31 sierpnia 2024 (w określonych przypadkach – nawet do 30 września 2024 r. – w przypadku maturzystów przystępujących do egzaminu w terminie poprawkowym). Powyższy termin odnosi się również do rodziców lub opiekunów takich uczniów.

Na marginesie, w kontekście obywateli państw trzecich warto dodać, że skutkiem odwołania stanu zagrożenia epidemicznego będzie również to, że podatnicy będą mieli obowiązek posiadania aktualnych certyfikatów rezydencji.

Wraca obowiązek okresowych badań medycyny pracy

Kolejną istotną konsekwencją odwołania stanu zagrożenia epidemicznego jest powrót obowiązku wykonywania okresowych badań medycyny pracy.
Na podstawie jednego z przepisów tej specustawy covidowej, zniesiono obowiązek wykonywania przez pracowników badań okresowych. Zaplanowane przez Ministra Zdrowia odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego spowoduje przywrócenie tego obowiązku. Konieczne będzie więc wykonanie zaległych badań w okresie nie dłuższym niż 180 dni od 1 lipca 2023 r. (dnia odwołania). Zatem badania, których nie wykonano podczas obowiązywania stanu epidemii / zagrożenia epidemicznego będą musiały zostać wykonane w ww. terminie. Z uwagi na fakt, że niedobór lekarzy medycyny pracy jest faktem notoryjnym, warto zawczasu zaplanować uzupełnienie ww. badań dla pracowników.

r. pr. dr Marcin Kiełbasa