Najważniejsze badania ilościowe na temat delegowania pracowników

Jak co roku, na zlecenie Komisji Europejskiej został przygotowany raport „Posting of workers. Report on A1 portable documents issued in 2017”, dotyczący poświadczeń A1 wydanych w roku 2017. Jego autorami są Frederic De Wispelaere oraz prof. Jozef Pacolet z HIVA KU Leuven (za serię badań zostali uhonorowani nagrodą Labor Mobilis 2017 podczas V Europejskiego Kongresu Mobilności Pracy). Raport ukazuje się w okresie trwających spotkań międzyinstytucjonalnych (tzw. trilogów) w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (nowelizacja rozporządzeń 883/2004 i 987/2009), oraz po przyjęciu nowelizacji Dyrektywy 96/71 o delegowaniu pracowników w ubiegłym roku. Są to doroczne badania, prowadzone od 2014 roku, które stanowią najbardziej kompleksowy ilościowo pomiar zjawiska delegowania pracowników w Europie.

Problemy badawcze

Autorzy zwracają uwagę, że liczba poświadczonych formularzy A1 nie jest tożsama z liczbą pracowników delegowanych. Wynika to m.in. z faktu, że kwestie dotyczące delegowania reguluje ww. dyrektywa 96/71, podczas gdy zasady wydawania poświadczeń A1 normują rozporządzenia koordynacyjne 883/2004 oraz 987/2009, które dotyczą zarówno pracowników delegowanych, jak i osób pracujących w dwóch lub więcej państwach członkowskich (którzy zresztą mogą też być objęci zakresem zastosowania dyrektywy 96/71) oraz osób samozatrudnionych i nieco inaczej definiują pojęcie delegowania, a co za tym idzie – jego zakres.

Liczba wydawanych poświadczeń A1 w 2017 r.

Według raportu, ogólna liczba poświadczeń wydanych w 2017 r. wzrosła o 22% w porównaniu do 2016 r., osiągając wartość ok. 2,8 mln. Dla porównania w 2016 r. wydano 2,3 mln poświadczeń, co stanowiło wzrost o 12% w porównaniu do 2015 r. Autorzy raportu podkreślają, że poświadczenia wydawane na podstawie art. 13 rozporządzenia 883/2004 osobom pracującym w dwóch lub więcej państwach członkowskich w 2017 r. stanowiły aż 36% wszystkich wydanych poświadczeń, co dało wzrost o 64,4% w porównaniu do roku 2016. Według autorów raportu wydano więc 1,73 mln poświadczeń na podstawie art. 12 rozporządzenia, tzn. na podstawie przepisów mających zastosowanie do pracowników delegowanych. Gdyby to przeliczyć na konkretną liczbę pracowników, poświadczenia te dotyczyły 896 104 pracowników, gdyż na jedną osobę przypadały średnio 2 poświadczenia A1. Szacowana liczba ta stanowi ok. 0,4% wszystkich pracowników Unii, a gdyby tę liczbę przeliczyć na pełne etaty (tzw. FTE) – 0,2%. W porównaniu do 2016 r. oznacza to, że w 2017 r. na podstawie art. 12 rozporządzenia 883/2004 przy niższej liczbie delegowanych osób zostało wydane więcej poświadczeń A1, gdyż w 2016 r. w/w liczby wynosiły odpowiednio 966 939 (szacowana liczba osób, którym wydano poświadczenia A1 na podstawie art. 12 rozporządzenia 883/2004), 0,6% oraz 0,4 %.

Państwa członkowskie “starej Unii” nadal delegują i przyjmują najwięcej pracowników

Jeśli chodzi o pracowników delegowanych, państwami, które przyjęły największą liczbę pracowników delegowanych (wydano dla nich największe ilości poświadczeń A1 wydanych na podstawie art. 12 rozporządzenia 883/2004 w 2017 r.) niezmiennie były Niemcy (427 175 A1 ; - 2,9% w porównaniu do 2016 r.), Francja (241 363 ; + 18,9%) i Belgia (167 335 ; - 6,2%). Aż 58% poświadczeń związanych z delegowaniem zostało wydane przez Państwa “starej Unii” (UE-15 ; 56% w 2016 r.), podczas gdy ilość poświadczeń związanych z delegowaniem wydanych przez pozostałe Państwa członkowskie stanowiły tylko 41% z nich. Oznacza to potwierdzenie tendencji stałego wzrostu liczby pracowników delegowanych przez kraje Piętnastki, co zaprzecza stereotypowemu postrzeganiu delegowania głównie z nowych, słabiej rozwiniętych państw członkowskich. Państwa członkowskie „starej Unii” nadal przyjmowały przy tym aż 85% wszystkich ww. poświadczeń.

Polski sektor budowlany jako największe źródło pracowników delegowanych

Polski ZUS wydał największą liczbę A1 – dokładnie 573 358, co stanowiło aż 20,05% wszystkich wydanych poświadczeń. Drugie miejsce zajęły Niemcy, które wydały ich 399 745 (14,30%).

Wydane przez ZUS poświadczenia A1 (Liczba całościowa : 573 358)

• Na podstawie art. 12 Liczba A1 - 235 836 Liczba osób - 116 948
• Na podstawie art. 13 Liczba A1 - 324 999 Liczba osób - 268 861
• Art. 12 + art. 13 Liczba A1 - 560 835 Liczba osób - 385 809

Autorzy odnotowali, że wydane przez ZUS poświadczenia A1 na podstawie art. 13 stanowiły 1/3 wszystkich wydanych na tej podstawie poświadczeń w 2017 r. Jeśli chodzi o wydane poświadczenia A1 na podstawie art. 12 rozporządzenia 883/2004, pracowników delegowano z Polski głównie do Niemiec (114 979 poświadczeń A1), do Francji (28 210) i do Belgii (23 657). Połowa tych delegowań miała miejsce w budownictwie (50,6%), podczas gdy europejska średnia poświadczeń wydanych w tym sektorze w 2017 r. wynosiła 46,5%, co nie odbiega od danych z poprzedniego raportu za rok 2016. Na polskim rynku oznacza to, że polscy pracownicy delegowani w budownictwie stanowili 4,8% wszystkich osób zatrudnionych w tym sektorze w Polsce (8% w 2016 r), podczas gdy w Słowenii liczba ta wynosiła aż 61,10%! Co do okresu delegowania, według autorów raportu pracownik delegowany z Polski spędzał ok. 256 dni za granicą w roku 2017 (180 dni w 2016 r.), co znacznie odbiega od ogólnoeuropejskiej średniej, która w 2017 r. wynosiła 191 dni (W 2016 r. wynosiła ona ok. 170 dni w 2016 r.). Ze wszystkich wyżej podanych informacji można wywnioskować, że choć mniej pracowników zostało oddelegowanych z Polski w 2017 r. w porównaniu do roku 2016, to w/w pracownicy są częściej oddelegowani i spędzają o 42% czasu więcej za granicą w porównaniu do 2016 r. Z perspektywy państw przyjmujących warto wskazać, że pracownicy delegowani pracujący w budownictwie w Luksemburgu stanowią aż 26,4% wszystkich pracujących osób w tej branży w tym kraju. Dla porównania liczba ta wynosi tylko 4,8% we francuskim budownictwie. Zagraniczni delegowani budowlańcy stanowią także znaczną część osób pracujących w tej branży w Belgii (20,5% - przy czym zauważyć należy spadek w porównaniu z 2016 r. – 26,7%) oraz w Austrii (21%).

Znaczny wzrost liczby wydanych poświadczeń A1 na podstawie art. 13 rozporządzenia 883/2004 w 2017 r.

Liczba wydanych poświadczeń A1 wzrasta w stały i trwały sposób od 6 lat. Od 2011 r. wzrosła aż o 93%. Jeśli chodzi o liczbę poświadczeń A1 wydanych w celu delegowania w ramach tymczasowego świadczenia usług – na podstawie art. 12 rozporządzenia 883/2004/WE, liczba ta wzrosła o 6,5% w porównaniu do 2016 r., natomiast liczba zaświadczeń wydanych dla osób pracujących we dwóch lub więcej państwach członkowskich – o 64%. Raport pokazuje też, że to nadal w budownictwie została wydana największa liczba poświadczeń A1 (47%).

Co dalej?

15 stycznia 2019 r. odbyło się pierwsze międzyinstytucjonalne spotkanie (tzw. trilog) ws. koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (nowelizacja rozporządzeń 883/2004 i 987/2009, na których podstawie są wydawane poświadczenia A1). Negocjacje pomiędzy przedstawicielami Rady, Komisji Europejskiej a Parlamentem Europejskim mają zdecydować o ostatnim kształcie nowych rozporządzeń koordynacyjnych. Najważniejsze zamiany, które zaproponowały w/w instytucje, przeanalizowaliśmy tutaj. Będą one omawiane podczas VI Europejskiego Kongresu Mobilności Pracy w dniach 14-15 marca w Krakowie. Trwa rejestracja uczestników na wydarzenie. Nie wiadomo jeszcze dokładnie kiedy i jak się zakończy cały proces nowelizacji rozporządzeń koordynacyjnych . Miejmy nadzieję, ze owe prace nie zostaną przyśpieszone jak w przypadku nowelizacji Dyrektywy 96/71/WE, i że w trakcie negocjacji będą w szczególności uwzględnione uwagi sformułowane przez podmioty, których nowelizacja bezpośrednio dotyczy. Théau Lizon