Rzecznik Generalny TSUE Pikamäe w najnowszej opinii o pracy w co najmniej dwóch państwach członkowskich.

W wyszukiwarce Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ukazała się właśnie najnowsza opinia estońskiego Rzecznika Generalnego Priita Pikamäego w sprawie C-620/18 AFMB. Sprawa zasadniczo dotyczyła sektora transportu międzynarodowego, jednakże Rzecznik zawarł w niej szereg istotnych obserwacji i uogólnień. Najistotniejsze – z punktu widzenia niniejszego artykułu – są te, które dotyczą pojęcia pracy w co najmniej dwóch państwach członkowskich z art. 13 rozporządzenia 883/2004.

Stan faktyczny sprawy i wątpliwości holenderskiego sądu odsyłającego

U podstaw odesłania prejudycjalnego leżał spór między AFMB, spółką cypryjską i kierowcami ciężarówek, a niderlandzkim ZUS („RSVB”) z drugiej strony. Dotyczył on decyzji wydanej przez RSVB. Zgodnie z nią, do wspomnianych wyżej kierowców ma zastosowanie ustawodawstwo niderlandzkie w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, nie zaś ustawodawstwo cypryjskie. Ta decyzja administracyjna została zakwestionowana przez AFMB.  Do celów stosowania ustawodawstwa cypryjskiego powołała się ona na umowy o pracę zawarte ze wspomnianymi kierowcami. W tych umowach, AFMB została wyraźnie wskazana jako „pracodawca” i to niezależnie od okoliczności, że owi kierowcy pozostają zazwyczaj do dyspozycji niderlandzkich przedsiębiorstw przewozowych, z którymi AFMB zawarła umowy zarządzania flotą. Ustalenie zatem, kogo należy uważać za „pracodawcę” w rozumieniu odpowiednich przepisów rozporządzenia 883/2004 w postępowaniu głównym – AFMB czy przedsiębiorstwa niderlandzkie – miało istotne znaczenie, ponieważ umożliwiało określenie właściwego prawa krajowego w dziedzinie zabezpieczenia społecznego.

Rozważania dotyczące „znaczącej działalności” przy art. 13 rozporządzenia 883/2004

W toku odpowiedzi na w/w wątpliwości, Rzecznik Generalny TSUE Pikamäe w swojej opinii zawarł szereg istotnych wyjaśnień. Dotyczyły one m.in. pojęcia „pracodawcy” (na gruncie prawa UE i prawa prywatnego międzynarodowego), jak również „nadużycia prawa”. Nade wszystko jednak opinia zawiera rozważania dotyczące „znaczącej działalności” przy art. 13 rozporządzenia 883/2004. Rzecznik uznał, że warunek przewidziany w art. 13 ust. 1 lit. b) ppkt. i) rozporządzenia 883/2004 nie został spełniony. Uznał przy tym „za problematyczne wprowadzenie wskutek wykładni dodatkowego wymogu „znaczącej działalności w państwie członkowskim siedziby [przedsiębiorstwa]”, pomimo jednolitej treści wspomnianych przepisów". Rzecznik przypomniał, że "omawiany warunek został ustanowiony pierwotnie w drodze orzecznictwa w odniesieniu do innego przepisu, a mianowicie art. 14 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1408/71(67), który odpowiada aktualnie obowiązującemu art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004”. Priit Pikamäe skonstatował też, że zastosowanie w/w wymogu znaczącej działalności „do innego przepisu bez uwzględnienia jego specyfiki oznaczałoby naruszenie granic zakresu stosowania przepisu, o którym mowa w art. 13 ust. 1 lit. b) ppkt i) rozporządzenia nr 883/2004”. Rzecznik przypomniał jednocześnie, że „do tego dochodzi fakt, że – jak zauważyła Komisja w przedstawionych uwagach – idąca w tym kierunku zmiana legislacyjna została niedawno odrzucona przez Radę. Niezależnie od obaw, które wzbudza zastosowanie tego podejścia w praktyce, zwracam uwagę, że sam sąd odsyłający ma trudności z zastosowaniem proponowanego warunku „znaczącej działalności”, zważywszy na brak informacji w tym względzie. Z postanowienia odsyłającego wynika bowiem, że sąd odsyłający nie może wywnioskować z akt sprawy, czy AFMB spełnia ten warunek”.

Rola rozważań Rzecznika Priita Pikamäego

Powyższe rozważania Rzecznika wydają się bardzo istotne w kontekście prac nad rewizją rozporządzeń koordynacyjnych 883/2004 i 987/2009. W ich ramach zagadnienie pracy w co najmniej dwóch państwach członkowskich pozostaje jedną z ciągle nieuregulowanych kwestii. Nie osiągnięto w tym względzie kompromisu w czasie Prezydencji fińskiej, od nowego roku sprawą zajmie się Prezydencja chorwacka. Wskazówki Rzecznika wydają się istotne dla prowadzonych prac. Po pierwsze, Priit Pikamäe uznał, że już teraz pojęcie „znaczącej działalności” przy art. 13 rozporządzenia 883/2004 wydaje się bardzo problematyczne. Po drugie, uważa, że stosowanie tego pojęcia musi następować z uwzględnieniem specyfiki tego ostatniego przepisu. Przynależy ono przecież artykułowi 12 rozporządzenia 883/2004, a nie artykułowi 13. W przeciwnym razie oznaczałoby to naruszenie granic zakresu stosowania tego przepisu, a więc działanie niezgodne z prawem UE. Wreszcie, Rzecznik przypomina, że Rada niedawno zanegowała dołączenie wymogu „znaczącej działalności” do art. 13 rozporządzenia 883/2004. Stało się to w ramach proponowanej nowelizacji art. 14 ust. 5a rozporządzenia 987/2009. Wydaje się, że to wskazanie Rzecznika stanowi zachętę do poszukiwania prawdziwego kompromisu w przygotowywanych przepisach, uwzględniającego również oddziaływanie wymogu „znaczącej działalności” w praktyce. Należy mieć nadzieję, że przedstawiciele instytucji, którzy pracować będą nad przedmiotowymi przepisami, uwzględniać będą w pracach powyższe wskazania Rzecznika. MK